Star 21, czyli silnik od starszego brata, ale nowa skrzynia biegów

Ocena:

5/5 | 1 głosów

Druga w kolejności marka ciężarówek ze Starachowic była efektem przeróbek stara 20 na potrzeby polskiego wojska. I choć armia ostatecznie nie skorzystała ze stara 21 to próby sprostania jej oczekiwaniom doprowadziły do powstania samochodu o większej mocy i ładowności. I był to pierwszy, choć w niewielkich ilościach, star eksportowy. Jednak nawet sami konstruktorzy traktowali go jako model przejściowy, a dalsze wysiłki koncentrowali na zbudowaniu pojazdu z nowym, mocniejszym silnikiem.

fot. ze zbiorów Muzem PiT w Starachowicach 

Powstanie stara 21 zainspirowały zmiany zachodzące w ówczesnym wojsku polskim. W ramach unowocześniania zaplecza armii decydenci postawili na jej motoryzację.

- Na przełomie lat 40 - tych i 50 - tych XX wieku wojsko stopniowo przechodziło z trakcji konnej na pojazdy mechaniczne - opowiada Paweł Kołodziejski, dyrektor Muzeum Przyrody i Techniki w Starachowicach.

- Na początku lat 50. Moskwa narzuciła uzależnionym od siebie krajom silną rozbudowę przemysłu zbrojeniowego. Liczba używanych w wojsku samochodów zaczęła szybko rosnąć. Jakkolwiek na szczytach dowódczych Polskiego Wojska stali oddelegowani przez Stalina Rosjanie, jednak większość oficerów niższego szczebla kibicowała po cichu polskiej konstrukcji. Obawiano się, że w przypadku niepowodzenia prac nad własnym samochodem dla wojska Sowieci narzucą zakup ich wozów. Początkowo próbowano wykorzystać w tym celu Stara 20, ale okazał się zbyt słaby, choćby do pokonywania trudnego terenu. Poza tym rosyjski marszałek Konstanty Rokossowski stojący na czele naszej armii oraz będący ministrem obrony, kilkukrotnie krytycznie wyrażał się na temat pierwszej ciężarówki krajowej konstrukcji. W związku z tym zdecydowano o stworzeniu nowego modelu pojazdu typowo dla wojska. W pierwszej połowie lat 50 - tych zaczęły się przygotowania. Pracowano nad ciągnikami gąsienicowymi, samochodami o napędzie na cztery i sześć kół. Z tych projektów udało się zrealizować jedynie część, czyli pierwszego Stara terenowego, o którym jeszcze będziemy rozmawiać. Doświadczenia z tych prac wykorzystano jednak do dalszego ulepszania Stara 20. Właściwie od 1951 do 1956 roku modernizowano kolejne podzespoły, które sprawiały najwięcej kłopotu użytkownikom. Ulepszono pompę olejową, dodano nowy filtr boczny stosowany przy silniku osobowej Warszawy, przeprojektowano szczęki hamulcowe i chłodnicę. Wreszcie wprowadzono gaźnik G43 polskiej konstrukcji, który zastąpił importowane z Czechosłowacji. Najważniejszą modyfikacją było wprowadzenie nowej skrzyni biegów, której produkcję uruchomiono pod koniec 1956 roku. Od grudnia tamtego roku liczy się początek seryjnej produkcji Stara 21. Od samego początku był on traktowany jako model przejściowy, pomiędzy „20” a „25”, nad którym prace trwały. Star 21 miał dotychczasowy silnik, jednak dzięki wprowadzonym modernizacjom udało się zwiększyć jego ładowność do 4 ton, zatem o 500 kg więcej niż Star 20 – podkreśla Paweł Kołodziejski.

I tak oto star 20 wyewoluował w stara 21. Zmiana nie oznaczała natychmiastowej rezygnacji ze starszego modelu. W roku 1957 nastąpił swoisty podział: produkcję stara 20 stopniowo wygaszano, a 21 rozwijano. Jeśli chodzi o wygląd to star 21 praktycznie niczym się nie różnił się od swojego poprzednika. Oba miały identyczne kabiny: produkowaną w Kielcach N20 oraz uproszczoną N23, wytwarzaną w Starachowicach. Jak już wiadomo nie był to docelowy produkt dla wojska, ale podobnie jak poprzednik zdecydowanie przysłużył się w trwającym procesie odbudowy kraju po zniszczeniach wojennych.

- Obok wersji podstawowej wprowadzono do produkcji ciągnik C21, do którego stosowano naczepę D60 produkowaną w Sanoku. Kolejnym wariantem zabudowy była wywrotka W21 wytwarzana w Oławie. Nowy samochód próbowano również sprzedawać za granicą. Jakkolwiek nie podbił on obcych rynków to udało się łącznie wyeksportować 1600 sztuk do Chin, Bułgarii i Hiszpanii. Star 21 od początku traktowano jako formę przejściową i wytwarzano go do czasu uruchomienia produkcji Stara 25. Ostatnie egzemplarze zjechały z taśmy w 1960 roku, a łącznie powstało ok. 27,5 tysięcy sztuk - podsumowuje Paweł Kołodziejski.

iwo