Wierzbnik w klimacie jidysz

Ocena:

4.5/5 | 2 głosów

To był piękny, słoneczny dzień. W taki dzień mogą zdarzyć się tylko najpiękniejsze rzeczy, niestety nie tym razem. 27 października 1942 roku na wierzbnickim rynku dokonano selekcji, ktoś uznał, że ma prawo szafowania życiem i śmiercią. Wtedy też zapadał decyzja, kto przeżyje, a kto nie.

Polak i Żyd - pewnie nie raz się kłócili, na pewno bratali, często żyli jak pies z kotem, częściej jak bracia. Żyli w klimacie handlowych nawoływań, wśród tłumu przechodniów i sprzedawców niosących swój towar i głośnym krzykiem zachęcających do kupowania. Małe dzieci z piskiem krążące między nosiwodami, handlarki z koszami wypełnionymi macą i różnego rodzaju pieczywem, gwar rozmów... Być może był tłum przy rynkowej studni, albo kolejka do stojącej w rogu austerii. Kto wie, czy przyrynkowe uliczki nie korkowały się od korowodu wozów i dwukółek...

To był piękny, barwny, hałaśliwy świat, który cichł z chwilą piątkowego zmierzchu, kiedy to pobożni Żydzi zbierali się w domach, by świętować dzień, do którego bramą jest rodzinna wieczerza. Szabat Szalom.

Tak wyglądał Wierzbnik jeszcze sto lat temu, świat, który przestał istnieć z chwilą, kiedy na teren dzisiejszych Starachowic wkroczyli Niemcy.

Ten czas brutalnego przełomu pokazał podczas spaceru żydowskim szlakiem Paweł Kołodziejski – dyrektor Muzeum Przyrody i Techniki w Starachowicach. Wywołał wśród uczestników wiele wzruszeń. W słoneczne środowe przedpołudnie (27 października) popłynęła mroczna, naznaczona bólem, krwią i potwornym upokorzeniem opowieść o ludziach, którzy mieli „pecha” urodzić się nie w tej nacji i religii co „należało” – Paweł Kołodziejski snuł nić wspomnień o tych, którzy choć nieznani z imienia, zasługują na pamięć. Pogrom na krótkiej ulicy Krętej to dramat, dziś dla nas ta ulica jest tylko skrótem – w latach wojny dla tych, którzy tu zginęli zabici kolbami karabinów, strzałem czy poszczuci psami, była to ostatnia droga…przez mękę.

Wtedy właśnie, 27 października 1942 roku, rozpoczęła się ta prawdziwa parada mordu i rabunku.

Właściwie nie ma konkretnych śladów, które by upamiętniały tamte dni. Nie ma takiego śladu na ulicy Niskiej, gdzie wciąż można wczuć się w klimat Jom Kippur – Sądnego Dnia Przebłagania. To największe i najważniejsze święto żydowskie stało się prawdziwie sądnym dniem ludności żydowskiej, spalono bowiem żydowską Bożnicę.

/Aneta Marciniak - przewodnik świętokrzyski/