Duch Mnicha, Zła Pani czyli architektoniczny kalendarz

Baszt cztery przedstawiały cztery pory roku,

Dwie z jednego, a zaś dwie z drugiego znów boku.

Sal ogromnych rozmiarów, ni mniej ani więcej,

Tyle ich było, co w roku miesięcy.

Pokoi rozmaitych i przyjemnych oku

Tyle było w tym zamku, co tygodni w roku.

Okien różnych rozmiarów, taki gmach wspaniały

Tyle ich miał, z ilu dni rok składa się cały"

(F.K Bartkowski) 

Trzydzieści milionów polskich złotych monet kosztowała budowa, jak na lata 1621 - 1644 (wtedy był budowany) była to kwota astronomiczna, ale kto bogatemu zabroni. 

Za czasów swej świetności była to niezwykła budowla. wejścia strzegli i most zwodzony otwierali czarni jak heban wartownicy odziani w bogate stroje. Kiedy zaś progi krzyża i topora gość przekraczał jego oczom ukazywał się eliptyczny dziedziniec, najbardziej reprezentacyjna cześć zamku. Stąd było wejście do kaplicy, na komnaty gościnne, a sama elewacja była swoista księgą genealogiczną rodu Ossolińskich. Ale przecież nie to było najważniejsze. 

Do dziś zachowały się podania mówiące, że ośmioboczną zamkową wieżę zdobił szklany dach, który stanowił ogromne akwarium pełne egzotycznych ryb. Kolejną atrakcję stanowiły stajnie zamkowe, pełnokrwiste araby, z wiatrem w kopytach, przeglądać się tam miały w lustrach kryształowych i jeść z marmurowych żłobów. Moja ułańska dusza podpowiada mi, że tak właśnie było, bo koniom należy się wszystko, co najlepsze. 

Z samą stajnią wiąże się duch Krzysztofa Ossolińskiego, który podobno tam krąży, lubi zapozować do fotografii, o co na Krzyżtoporze zapytać warto. 

Wspomina się, że w sierpniu roku 1649 obudził straż zamkową niesamowity tętent koni. Gdy stróże zamku spojrzeli w dół z murów, zobaczyli zamiast oddziału wojska jedynego tylko rycerza, w którym rozpoznano ówczesnego właściciela posesji Krzysztofa Baldwina. Szybko otworzono mu bramę, lecz jeździec rozpłynął się we mgle. W jakiś czas później do Ujazdu dotarła smutna wiadomość, iż Pan zamku zginął w bitwie pod Zborowem na Podolu, zdaje się, że przyjechał zawiadomić o śmierci swojej i do dziś daje się zobaczyć turystom, ale także mieszkańcom wsi Ujazd. 

Po komnatach krąży Biała Dama, którą zobaczyć to wielkie nieszczęście w domu. Ta okrutnica wrzucała i morzyła głodem wszystkich, na których jej ukochany pies zaszczekał. I przybył raz odważny rycerz, który skrócił ją o głowę. Na szczęście dla ówczesnych, na nieszczęście dla nas - bo widok jej nie wróży nic dobrego. Strzeżcie się również echa szczekającego psa....

O podziemnym korytarzu wysypanym cukrem nie wspomnę, zebyście sami drodzy Czytelnicy go znaleźli i sporóbowali dojść do... 

Miłego zwiedzania. 

/Aneta Marciniak - przewodnik świętokrzyski/