Pamięć o obrońcach i pierwszych ofiarach

Ocena:

5/5 | 1 głosów

6 września 1939 roku II wojna światowa dotarła do Starachowic. Cywilni obrońcy miasta zdołali tylko na pewien czas odeprzeć niemieckie oddziały pancerne. W odwecie hitlerowcy zamordowali 23 osoby na terenie dzisiejszych dzielnic Wanacja i Michałów. Tak dramatyczne wydarzenia sprzed 84 lat streszcza napis wyryty na płycie pomnika przy ulicy Benedyktyńskiej, dedykowanego "Obrońcom Starachowic". W minioną środę odbyła się przed nim doroczna uroczystość przygotowana przez urząd miejski, starachowicki Park Kultury oraz Szkołę Podstawowej nr 11.      

fot. UM Starachowice

Wydarzenie już tradycyjnie  rozpoczęło się od Mszy Świętej, tym razem odprawionej w kościele pw. Świętej Trójcy, potem przeniosło się pod Pomnik "Obrońcom Starachowic". Uczestnicy mogli poznać realia dnia, w którym dla naszego miasta zaczął się koszmar 6- letniej II wojny światowej z wystąpienia odczytanego przez Maję Solewicz, uczennicę SP nr 11. 

- Mieszkańcy Starachowic przygotowywali się do obrony jeszcze przed wybuchem wojny. W starachowickich zakładach zbrojeniowych produkowano broń, powstawały schrony w jego podziemiach i na prywatnych posesjach, masowo zaopatrywano się w maski  przeciwgazowe, tworzono plutony artylerii przeciwlotniczej m.in. na Majówce, Wanacji, Lubiance, czy Ratajach. Były one obsługiwane przez 120 pracowników zakładów oraz oficerów i podoficerów. Dysponowali oni niewielkim arsenałem składającym się z 8 armat przeciwlotniczych kaliber 40 mm tzw. boforsów, jednej armaty przeciwlotniczej kaliber 75 mm, jednym działem polowym, 120 sztukami karabinów i broni krótkiej, 11 samochodami i ciągnikami oraz amunicją. W pierwszych dniach wojny niemieckie bomby spadły na Wierzbnik, tory kolejowe i osiedla mieszkaniowe. W kulminacyjnym dla Starachowic dniu 6 września niemiecka 3 dywizja lekka rankiem przełamała obronę Gór Świętokrzyskich pod Świętą Katarzyną i skierował się na północ. Zmechanizowane pojazdy wroga dotarły do Bodzentyna, Pawłowa, a następnie Michałowa, skąd część niemieckich żołnierzy ruszyła w kierunku Starachowic i na przedpolach miasta została ostrzelana przez armaty przeciwlotnicze usytuowane na wzgórzach Wanacji i Majówki. Większość sił niemieckich dotarła do zbiegu dzisiejszych ulic  Wiosennej i Smugowej. W ich kierunku wystrzelono około 250 pocisków, udało się zniszczyć jeden pojazd pancerny, a drugi zdobyć. Nasze pozycje zaatakowało kilkudziesięciu żołnierzy Wehrmachtu. Ostrzał Wanacji spowodował pożar drewnianych i słomianych zabudowań. Grupy starachowickich robotników, żołnierzy i harcerzy ruszyły na pomoc mieszkańców Wanacji. Ostatecznie Niemcy spalili tu 20 zabudowań oraz zamordowali 23 osoby, z których najmłodszą była 9-letnia Adela Krzepkowska. Nazwiska ofiar upamiętnia tablica przed wejściem do kościoła pw. Matki Bożej Nieustającej Pomocy. Po pacyfikacji oddział niemiecki wycofał się w kierunku Rzepina, by wkroczyć do Starachowic ponownie 8 września i okupować miasto aż do 17 stycznia 1945 roku. Bój w obronie Starachowic należy do chlubnych kart naszej historii. Wśród patriotów, którzy podjęli walkę wyróżniała się młodzież: uczniowie szkoły zawodowej strzegący głównych obiektów w mieście i okolicy oraz harcerze i harcerki. Młodzi ludzie stanowili w całym okresie wojennym najbardziej aktywną grupą żołnierzy patriotycznego podziemia zapełniając szeregi partyzanckie i przelewając krew w obronie Ojczyzny - zakończyła nastolatka. 

Okolicznościowe wystąpienia mieli też przedstawiciele władz miasta i powiatu.    

- Pamiętajmy o ofiarach jakie w tamtych dniach poniosły starachowickie rodziny: Bajów, Gałków, Gudejów, Jagiełłów, Jasińskich, Karbowniczków, Kmieciów, Krzepkowskich, Kselów, Kwiatkowskich, Łuczkiewiczów, Wacowskich, Węgrzynowskich i Zajączkowskich. Szanując nasza historię i korzenie oddajemy im dzisiaj hołd - mówiła Elżbieta Gralec, wiceprezydent Starachowic.

- Obrońcy Starachowic czuli się  okrążeni, a mimo to nie złożyli broni. Potrafili się zorganizować, stanąć do nierównej walki i stawiać zaciekły opór. Nie wygrali, ale ich ofiara była potrzebna. To takie postawy budowały tych, którzy przyszli po niuch do walki z wrogiem. Za to jesteśmy im winni pamięć - podkreślił wicestarosta starachowicki Dariusz Dąbrowski. 

Na obchodach oprócz przedstawicieli władz różnych szczebli pojawili się też m.in. pracownik Instytutu Pamięci Narodowej, kombatanci, rodziny weteranów, Sybiraków i ofiar zbrodni katyńskiej, działacze środowisk represjonowanych przez reżim komunistyczny, harcerze, uczniowie i seniorzy. Złożyli oni przed pomnikiem kwiaty i zapalili znicze. 

W związku z już trwającymi obchodami przypadającej w przyszłym roku 400. rocznicy założenia miasta Wierzbnik, czyli protoplasty Starachowic, w programie uroczystości pojawiło się też wystąpienie Adama Brzezińskiego, prezesa Towarzystwa Przyjaciół Starachowic, na temat dziejów terenów położonych w okolicach Pomnika "Obrońcom Starachowic", czyli południowo - wschodnich rejonów naszego miasta. Niegdyś w tym miejscu dawne miasto Wierzbnik stykało się z ówczesnymi wsiami: Krzyżowa Wola, Michałów i Wanacja

- Ich początki są starsze niż Wierzbnika, sięgają średniowiecza. Przez cały okres swego istnienia były wsiami. Właścicielem Wanacji i Michałowa było opactwo benedyktynów na Świętym Krzyżu, Krzyżowej Woli - cystersi z klasztoru w Wąchocku. W XIX wieku po kasacie obu zakonów wioski stały się własnością rządu, chłopi w wyniku uwłaszczenia dostali ziemię na własność. Z czasem mieszkańcy znaleźli zatrudnienie w zakładach przemysłowych wybudowanych z inicjatywy księdza Stanisława Staszica w połowie XIX wieku. Do Starachowic włączono je w XX wieku: w 1952 roku Krzyżową Wolę i Wanację, a Michałów w 1983 roku. Dziś te nazwy częściowo zniknęły, także z naszej świadomości. Najbardziej jeszcze kojarzymy Michałów, Wanację dlatego, że jest taka spółdzielnie mieszkaniowa i niewielka uliczka, a nazwy Krzyżowa Wola chyba już nikt nie pamięta - podsumował Adam Brzeziński.  

  iwo