Zielone Świątki

Ocena:

0/5 | 0 głosów

Co prawda Zielone Świątki już za nami, ale, że ciekawostek nigdy za wiele to zapraszamy na kolejne spotkanie z cyklu: Czy wiecie, że...?

Skąd zatem tytułowy tatarak?

Właściwie to chodziło o zielone, majono dom gałązkami, kwiatami, trawą wierząc jednocześnie, że zielone gałązki przyniosą urodzaj całemu gospodarstwu, a na domowników sprowadzą szczęście. Tatarak czy gałązki wierzbowe i brzozowe, według dawnych wierzeń, szczególnie chroniły przed złymi duchami, urokami, klątwami, złorzeczeniem od innych osób. Sam zaś tatarak był także roślinką leczniczą, młodziutkie tatarakowe liście chroniły ludzi przed pasożytami, szczególnie przed pchłami dlatego też ścielono nim w psich budach. W domu zaś tatarak zatykano za święte obrazy, układano go na meblach i sprzętach domowych, wkładano w wazony, sypano na podłogi, umieszczano też na drzwiach i oknach. Gałązki umieszczano również na studni, w oborze i stodole, na ogrodzeniu i furtce, wtykano także na pola między uprawy.

Mimo, że Zielone Świątki to inna nazwa święta kościelnego znanego jako Zesłanie Ducha Świętego, to od dawien dawna na wsiach była to także okazja do przywitania wiosny. Wiele zwyczajów, m.in wspomniane majenie, przetrwało do dziś, chociaż może jest mniej zauważalne. Trochę szkoda, bo przecież Zielone Świątki związane były onegdaj także z paleniem ogromnym ognisk i biesiadowaniem do rana, co sprzyjało ogólnej integracji - aż chce się powiedzieć, że dziś takich relacji międzyludzkich już nie ma. Ciekawostką i dawnym zwyczajem jest także okadzanie bydła, to w świętokrzyskiem szczególnie, chroniono je w ten sposób przed złym okiem czarownicy.

Zielone Świątki to przede wszystkim radość świętowania wiosny i wspólna zabawa. Do sympatycznych praktyk należało stawianie umajonego słupa w obejściu najładniejszej we wsi panny. Na szczycie słupa kładziono fant (często tejże dziewczyny), a młodzieńcy rywalizując o fant jednocześnie starali się o zainteresowanie pięknej panny.

Nie można pominąć faktu, że w obchodach Zielonych Świątek przetrwały pewne elementy Święta Stada. Gdy bóg Poświst bór rozkołysał, schodzili się starcy, starki i dziewczęta i na dzisiejszym Świętym Krzyżu (bo o świętokrzyskie nam przecież chodzi) przy dziękach bębnów i fujarek zabawiali się tańcem ze śpiewkami, żartami, pijąc i świętując w miejscu, w którym winno wybrzmiewać słowo boże. Do tego podobno grabieży, pijaństwa i zabójstw też miało nie brakować. W 1468 król Kazimierz IV Jagiellończyk dowiedziawszy się jednego z opatów, że lud spod Łyśca wcale nie taki bogobojny jest jak mógłby być, zniósł jarmark organizowany w Święto Stado (dzień Zielonych Świątek) i na miejsce owego dał Nowej Słupi jarmarki na Świętego Wawrzyńca i Zesłanie Ducha Świętego. Jan Długosz wspomina, że król wielce (nie)miłościwy zakazał także dostarczania na szczyt Świętego Krzyża w te dni piwa i innych trunków. Z pominięciem potrzeb braciszków rzecz jasna, ale... ciii.

Czy to się ludowi spodobało? Wcale. Do Słupi (Nowej) się w ogóle nie przekonali i do XVII w. obchodzono Stado na górze Witosławskiej, w sąsiednim paśmie Jeleniowskim. Warto dodać, że w przekazach przetrwała jeno historia o tańcach, hulankach i miłosnych zmaganiach, nic natomiast o kradzieżach i rozbojach. Być może te ostatnie były wymysłem mnichów, którzy Łysiec dla siebie chcieli zachować.

A już na zakończenie dodajmy, że z Zielonymi Świątkami związany był także Rusałczy Tydzień. Podobno trwał do 14 dni i był czasem, kiedy wdzięczne istotki były jeszcze bardziej złośliwe niż zwykle. Jak można się było przed nimi uchronić? Wystarczyło najładniejszą dziewczynę ukoronować wiankiem i wykonać obchód granicami wsi - było to takim symbolicznym wyprowadzeniem rusałek z osady, od tego też czasu można było bez żadnym problemów kąpać się w okolicznych stawach i jeziorach.

Gdyby ktoś w ciepłe czerwcowe dni na Święty Krzyż się wybierał to niech o Stadzie pamięta i Pośwista ode mnie pozdrowi.

Aneta Marciniak - przewodnik świętokrzyski