Szklana bima, pipki i gęsina

I będę promować to miasteczko, chociażby dlatego, że to właśnie w tym miejscu współistnieją dwa światy - cień dawnego sztetla i współczesny, chociaż wciąż nieskomercjalizowany. Nie wiem, co tu kocham najbardziej, czy maleńki ryneczek, żydowską historię czy może przysmaki, które kuszą smakiem i zapachem.

Chmielnik, jakby wciąż troszkę senny, zagubiony, niby w nowej rzeczywistości a jednak dalej w świecie wędrownych sztukmistrzów, gdzie wciąż rozbrzmiewa Hava Nagila (radujmy się) zapowiadająca Chanukę – żydowskie święto świateł. Tam też do dziś podtrzymują tradycję restauracje serwujące gęsinę. I chociaż nie ma już gospody Sary Leszman, gdzie podobno była najlepsza, to i tak gęsie pipki z kopytkami cieszą się sporą popularnością. Jeśli się ktoś dodatkowo skusi na rosół z lanymi kluskami na gąsce przygotowany, to zachwyt przerodzi się w „nigdzie nie idę, chcę jeszcze”.

Ten sztetl słynie z przepięknej synagogi, która do dziś, jeśli trzeba, służy jako miejsce modlitwy. W samym jej sercu stoi szklana bima, która jest unikatem na skalę światową. To coś więcej niż tylko żydowskie miejsce,  to przestrzeń, ale także specyficzna formacja społeczna, charakterystyczna dla życia na prowincji, nieco odizolowana od nowych idei, jakby wciąż zatopiona w modlitewnym śpiewie. Nie umiem przejść obojętnie wobec bezpretensjonalnego prowincjonalnego uroku tego miejsca.

Ilekroć tu jestem mam wrażenie, że czuję zapach wina Icka Rajzy, który był podobno mistrzem w tym fachu, rozglądam się z nadzieją, że gdzieś czeka na mnie cieplutka jeszcze chałka czy też bajgiel. Koegzystencja dwóch kultur, Dom Cieni na miejscu starego cmentarza, dusze wywiezionych do Treblinki i niewielki promień światła, który wpada tu przez wąski przesmyk...

Symbolizuje...

Zagładę...?

Nadzieję...?

Adolf Dygasiński pisał o Ponidziu, że „od rana do nocy pokryte końmi, gęśmi i bydłem" i właśnie tak wyobrażam sobie to miasto. Migoczące światła świec, gwarny rynek, nawoływania i śpiew...

Graj klezmerska kapelo!

Przyjaciele się weselą!

Otwierają duszę

Ale kapelusze

Wciąż na głowie są!

Rytm klezmerskiej kapeli

Gości rozochoci i ośmieli

Już nie liczą godzin

Starzy ani młodzi

Lecz zelówki drą...

(Justyna Steczkowska)

 

A tych, którzy do Chmielnika dotrą, zachęcam do zakupu pamiątek. Taki skrzypek ze skrzypkami będzie Wam przygrywał do snu i szczęście przynosił, bo jak mawia się od wieków... Żyd w sieni, pieniądz w kieszeni.

 

/Aneta Marciniak - przewodnik świętokrzyski/